گزیده ای از قاآنی

گزیده ای از قاآنی شیرازی

بگذارکه تا می خورم و مست شوم                چون مست شوم به عشق پابست شوم

پابست شوم به کلی از دست شوم              از دست شوم نیست شوم هست شوم

در میکده مست از می نابم کردند                 سرمست ز جرعهٔ شرابم کردند

ای دوست به چشمهای مست تو قسم          جامی دو سه دادند و خرابم کردند

تا یار مرا ربوده از هستی خویش                 واقف نیم از بلندی و پستی خویش

آنگونه ز جام عشق مستم دارد            کآگاه نیم ز خویش و از مستی خویش

نه باده نه جام باده ماند باقی             نه ساده نه نام ساده ماند باقی

ما زادهٔ مام روزگاریم ولی            نه زاده نه مام‌زاده ماند باقی

که بود آن ترک خون‌آشام سرمست           که جانم برد و خونم‌خورد و ‌دل خست

درآمد سرخوش و افتادم از پای              برون شد مست و بیرون رفتم از دست

سپر بر پشت و تیغ کینه در مشت            کمان در دست و تیر فتنه در شست

فغان جای نفس از سینه برخاست               جنون جای خرد در مغز بنشست

نه تیرش هست تیری کش توان جست         نه‌زخمش‌ هست زخمی کش‌ توان بست

نه چشم از نیش تیرش می‌توان دوخت          نه هیچ از پیش تیرش‌ می‌توان جست

وفا و مهر در جان و دلش نیست           جفا و جور در آب وگلش هست

به کام دشمنان از دوست ببرید          به رغم یار با اغیار پیوست

هلاک آن تن که بی‌یاد رخش زیست            اسیر آن دل که از دام غمش رست

عزیز آن جان که از عشقش شود خوار           بلند آن سرکه در راهش شود پست

ندیدم تا ندیدم چشم مستش‌ا          که وقتی آدمی بی می شود مست

بهل تا سر نهم بر خاک تسلیم             که چون ماهی اسیرم کرده در شست

برون نه یک قدم قاآنی از خویش            که از قید دو عالم می‌توان رست

بهار و عهد صاحب اختیاری است          بباید باده خورد و توبه بشکست

دامن وصل تو گر افتد به دست        پای به دامن کشم از هرچه هست

عشق توام چشم درایت بدوخت        مه‌ر توام دست کفایت ببست

شوق رخت پردهٔ عقلم درید       سنگ غمت شیشهٔ صبرم شکست

رنگ رخت آب برونم ببرد        مشک خطت ریش درونم بخست

ای دلم از یاد دهان تو تنگ         ای سرم از ساغر شوق تو مست

چون تو گلی را دل و جان باغبان           چون تو بتی را دو جهان بت‌پرست

مهر تو در تن عوض جان خرید          عشق تو در بر به دل دل نشست

باز نگردیم ز حرف نخست       دست نداریم ز عهد الست

یار پریر و چو کمان کرد پشت           ناوک تدبیر برون شد ز شست

پای مرا بست و خود آزاد زیست          کرد مرا صید و خود از قید جست

جور ز صیاد جفاجو بود         ماهی بیچاره چه نالی ز شست

دام تو شد نام تو قاآنیا          باید ازین نام و ازین دام جست

وز مدد دادگر ملک جم          ساغر می داد نباید ز دست

واجب نبود دل به بتی بیهده بستن      کاو را نبود شیوه به جز عهد شکستن

هر دوست که با دوست ندارد سر پیمان         میباید از او رشتهٔ پیوند گسستن

چون یار ندارد خبر از یار چه حاصل           نالیدن و خون خوردن و بر خاک نشستن

یاری که وفا بیند و با غیر شود یار          شرطست برو از سر عبرت نگرستن

چون باد خزان آمد و گل رفت به تاراج          ای ابر بهاری چه برآید ز گرستن

هر بنده که بگریخت ز احسان خداوند          آزاد کنش کاو نشود رام به بستن

بر زشت نکویی نتوان بست به زنجیر           از مشک سیاهی نتوان برد به شستن

با یار بگویید که از تیر ملامت            انصاف نباشد دل ما این همه خستن

زین پیش همه کام تو می‌جستم و اکنون           امید ندارم به جز از دام تو جستن

جان دادم و افسوس که جان نیست گیاهی            کاو زنده شود سال دگر باز برستن

قاآنی ازین پس ز خیال تو صبورست          با آنکه محالست صبوری ز تو جستن

دل دیوانه که خود را به سر زلف تو بستست          کس بر او دست نیابد که سر زلف تو بستست

چکند طالب چشمت که ز جان دست نشوید          بوی خون آید از آن مست‌ که شمشیر به دست است

به امیدی که شبی سرزده مهمان من آیی              چشم در راه و سخن بر لب و جان بر کف دست است

من و وصل تو خیالیست که صورت نپذیرد           که ترا پایه بلندست و مرا طالع پستست

گفتم از دست تو روزی بنهم سر به بیابان         دست در زلف زد و گفت‌ کیت پای ببستست

حاش لله که رهایی دلم از زلف تو بیند          که دلم ماهی بسمل بود و زلف تو شستست

گرد آن دانهٔ خال تو سیه موی تو دامست          دل شناسد که تنی هرگز ازین دام نجستست

دل قاآنی ازینسان که به زلف تو گریزد          چ‌ون برآشفته یکی رومی هندوی پرستست

آن نه رویست که یک باغ‌ گل و نسرینست          وان نه خالست که یک چرخ مه و پروینست

شادیی راکه غمی هست ز پی شادی نیست        شادمان حالی ازینم که دلم غمگینست

مگس آنجا که لب تست‌‌ گریزد ز شکر           تلخش آید شکر از بس که لبت شیرینست

عاشقان خستهٔ مژگان دو چشم سیهند            زخم آن قوم نه از تیغ و نه از زوبینست

چون خرامی تو خلایق همه گویند بهم           آن بهشتی که خدا وعده نمودست اینست

بت من چین به جبین دارد و حیرانم ازین           که بود چین به صنم یا که صنم در چینست

حور گویند نزاید بچه باور نکنم            کیست آن مه نه اگر بچهٔ حورالعینست

ای که گویی که ترا دینی و آیینی نیست           عاشقی دین من و مهر بتان آیینست

گفتم اول چو کبوتر کنمش زود شکار          دیدم آخرکه کبوتر منم او شاهینست

ای که گفتی که چرا دین به نکویان دادی          اولین تحفهٔ عشاق به خوبان دینست

صدشکر گو‌یم هر زمان هم‌ چنگ را هم‌ جام را     کاین هر دو بردند از میان هم ننگ را هم نام را

دلتنگم از فرزانگی دارم سر دیوانگی            کز خود دهم بیگانگی هم خاص را هم عام را

خواهم جنونی صف شکن آشوب جان مرد و زن         آرد به شورش تن به تن هم پخته را هم خام را

چون مرغ پرد از قفس دیگر نیندیشد ز کس          بیند مدام از پیش و پس هم دانه را هم دام را

قاآنی ار همت کنی دل از دو عالم برکنی         یکباره درهم بشکنی هم شیشه را هم جام را

ضحاک ‌وار کشته بسی بی گناه را            بر دوش تا فکنده دو مار سیاه را

قصد ذقن نمودمش از زلف عنبرین         چشمم ندید در شب تاریک چاه را

هوش از سرم به چابکی آن شوخ کج‌کلاه          برد آنچنان که دزد شب از سر کلاه را

حیران زاهدم که بر آن روی چون بهشت             از ابلهی گناه شمارد نگاه را

می خوردنم به مجلس جانان گناه نیست           آسوده در بهشت چه داند گناه را

صوفی نشد ریاضت چل ساله سودمند           یک دم بیا و میکده کن خانقاه را

کو بادهٔ دو ساله و ماه دو هفته‌ای          تا شب به عیش روز کنم سال و ماه را

هر روز و شب به یاد جمال جمیل تو               نظاره می‌کنم رخ خورشید و ماه را

در گیسوی سیاه تو دلها چو شبروان             گم کرده‌اند در شب تاریک راه را

دارم دلی گرفته و مشکل که شاه عشق       در این فضای تنگ زند بارگاه را

وقتست کز تطاول آن چشم فتنه‌جوی             آگه کنیم لشکر عباس شاه را

شاهی که خاک درگه گردون اساس او             تاج زر است تارک خورشید و ماه را

ز ما صد جان وز آن لب یک عبارت      ز ما صد دل وز آن مه یک اشارت

دلا از چشم خونخوارش‌ حذر کن            که بی‌رحمند ترکان وقت غارت

به خون دل بسازم از غم دوست         ‌ناعت کرد باید در تجارت

چو سنگ سختم آتش در درونست         تنم را زان نمی سوزد حرارت

از آن رو بی ‌تو چشمم کس‌ نبیند      که نبود بی‌تو در چشمم بصارت

به شادی بگذرانم بعد از این عمر          که غم جانم نبیند از حقارت

پس از قتل پدر شیرویه دانست           که شیرین دست ندهد بی‌مرارت

اگر از قاب قو سینت بپرسند          بفرما زان دو ابرو یک اشارت

تبه شد حال دل قاآنی از اشک          ز جوش سیل ویران شد عمارت

رفتند دوستان و کم از بیش و کم نماند       روزم سیاه گشت و برم سایه هم نماند

چون صبح از آن سبب نفس سرد می کشم           کان صبح چهره چون نفس صبحدم نماند

با من ستم نمی‌کند ار یار من رواست               چندان ستم نمودکه دیگر ستم نماند

گویی دلت چرا نشد از هجر من غمین            آن قدر تنگ شدکه درو جای غم نماند

چون ابر در فراق تو از بس گریستم          در چشم من چو چشمهٔ خورشید نم نماند

می ده که وقت آمدن و رفتن از جهان          کس محتشم نیامد وکس محتشم نماند

ای خواجه عمر جام سفالین دراز باد           کاو بهر باده هست اگر جام جم نماند

قاآنیا دل تو حرم خانهٔ خداست          منت خدای راکه بتی در حرم نماند

قاصدی کو تا فرستم سوی تو      غیرتم آید که بیند روی تو

مرده بودم زنده گشتم بامداد         کامد از باد سحرگه بوی تو

کاش می‌مردم نمی‌دیدم به چشم       این دل افتد دور از پهلوی تو

دل شده از جفت ابروی تو طاق‌     زان پریشان گشته چون گیسوی تو

عاقبت کردی به یک زخمم هلاک     آفرین بر قوت بازوی تو

می کشد پیوسته بر روی تو تیغ       سخت بی‌شرمست این ابروی تو

قبلهٔ جان منی پس‌ کافرم      گر نمایم روی دل جز سوی تو

عهدکردم تا برون خسبم ز بند       می‌‌کشد بازم کمند موی تو

من اگر ترسم ز چشمت باک نیست     شیر نر می‌ترسد از آهوی تو

گر بدانم در بهشتم می‌برند     کافرم گر پا کشم از کوی تو

من‌ چه حد دارم که غلمان را ز خلد       می‌فریبد نرگس جادوی تو

پای قاآنی رسد بر ساق عرش        گر نهد سر بر سر زانوی تو