گزیده‌ای از ابوطالب کلیم‌کاشانی

شیرینم و مغز سخنانم تلخ است               عیش همه عالم از زبانم تلخ است

من هم از خویش در عذابم که مدام            از گفتن حرف حق دهانم تلخ است

بلبل هوس گلبن باغم نکند         پروانه هم آهنگ چراغم نکند

زینگونه که روزگار برگشته ز من             گر آب شوم تشنه سراغم نکند

ما زنده از آنیم که آرام نگیریم                     موجیم که آسودگی ما عدم ماست

ما ز آغاز و ز انجام جهان بی‌خبریم        اول و آخر این کهنه کتاب، افتاده‌ست

پیری رسید و مستی طبع جوان گذشت          ضعف تن از تحمل رطل گران گذشت

وضع زمانه قابل دیدن دوباره نیست                      رو پس نکرد هر که از این خاکدان گذشت

در راه عشق گریه متاع اثر نداشت                  صد بار از کنار من این کاروان گذشت

از دست برد حسن تو بر لشکر بهار                یک نیزه خون گل ز سر ارغوان گذشت

طبعی بهم رسان که بسازی به عالمی              یا همتی که از سر عالم توان گذشت

مضمون سرنوشت در عالم جزین نبود                     آن سر که خاک سرد بره از آسمان گذشت

در کیش ما تجرد عنقا تمام نیست                   در فکر نام ماند اگر از نشان گذشت

بی‌دیده راه اگر نتوان رفت، پس چرا                چشم از جهان چو بستی از آن می‌توان گذشت

بدنامی حیات دو روزی نبود پیش           آن هم کلیم، با تو بگویم چسان گذشت

یک‌روز صرف دادن دل شد به این و آن           روزی دگر به کندن دل زین و آن گذشت

رَطل گران=پیمانۀ بزرگ شراب

گزیده ای از کلیم کاشانی

چشمت به فسون بسته غزالان ختن را             آموخته طوطی ز نگاه تو سخن را

پیداست که احوال شهیدانش چه باشد              جایی که به شمشیر ببرند کفن را

معلوم شد از گریه ابرم که درین باغ                   جز باده به کف نیست هوادار چمن را

آب دم تیغت چو به خاطر گذرانم                    خمیازه کند باز لب زخم کهن را

هر شمع که روشن‌تر از آن نیست درین بزم                روشن کند آخر ز وفا چشم لگن را

میخانه‌نشینی‌ام نه از باده‌پرستی است              از دل نتوان کرد برون حب وطن را

بی‌سینهٔ روشن رخ معنی ننماید                آیینه همین است عروسان سخن را

زاهد نبرد نام کلیم این ادبش بس                 اول اگر از باده نشست است دهن را

دنبال اشک افتاده‌ام، جویم دل‌آزرده را                از خون توان برداشت پی نخجیر پیکان خورده را

با این رخ افروخته هرجا خرامان بگذری               ز باد دامن می‌کنی روشن چراغ مرده را

گر ترک چشم رهزنت نشناخت قدر دل چه شد          قیمت چه داند لشکری جنس به غارت برده را

تاری ز زلف آن صنم در گردن ایمان فکن            ای شخ تا پیدا کنی، سررشتهٔ گم کرده را

گر جان به جانان نسپرم دل بستهٔ آن نیستم        نتوان به دست پادشه دادن گل پژمرده را

زاهد ز بی‌سرمایگی کردست در صد جا گرو           دین به دنیا داده را، ایمان شیطان برده را

در دشمنی با خویشتن فرصت به خصم خود مده        خود برفکن همچون حباب از روی کارت پرده را

دوران به یک زخم جفا کی از سر ما وا شود                 صیاد از پی می‌رود، نخجیر ناوک خورده را

آخر به جان آمد کلیم، از پاس خاطر داشتن                تا کی به دل واپس برد، حرف به لب آورده را؟

نگویمت که دل از حاصل جهان بردار          به هرچه دسترست نیست دل از آن بردار

اگر نسیم ریضا وطن هوس داری            به ناله دامن خرگاه آسمان بردار

به عندلیب شنیدم که باغبان می‌گفت          ز گلبنی که بود سرکش آشیان بردار

به راه عشق که زاری و عجز می‌طلبند         ز ساز و برگ سفر چون جرس فغان بردار

پیاله گر به کف آید به پندگو منگر          چو گل بود، نظر از روی باغبان بردار

اگرچه صرفه پسندیده نیست از مستان           چون شیشه جلوه کند شمع از میان بردار

زمانه هرچه دهد در بهای عمر بگیر         ز بد معامله گلخن به گلستان بردار

وطن تمام خس و خار بی‌کسی است کلیم                برو سواد وطن را از آستان بردار

گزیده ای از کلیم کاشانی

در کورهٔ غم سوختنم مایهٔ کامست          آتش به از آبست، در آن کوزه که خامست

بی‌مصحلت ساقی این دور، نباشد          گر گریهٔ میناست و گر خندهٔ جامست

آسیب جهان بیش رسد گوشه‌نشین را           دامی نبود در ره آن صید که رامست

از نور خورد کس نرسیدست به جایی             این عثل چراغی است که در خانه حرامست

مشاطهٔ حسن تو بود بخت سیاهم                 محبوبی شمع این همه از پرتو شامست

گر حلقهٔ دامست و گر حلقهٔ زنجیر               سرحلقه به غیر از من دیوانه کدامست

در خیل اسیران تو هرچند نگنجد              خرسند کلیم از تو بپرسیدن نامست

گزیده ای از کلیم کاشانی

مفلس ار جنس خود ارزان نفروشد چه کند        کم بها کرد تهدیدستی دوران ما را

اشک این گرسنه چشمان مزه دارد هر چند           دهر برخان تهی ساخته مهمان را

در چمن دیده ز نظّارهٔ گل می پوشم          تا نگیرد نمکت آن لب خندان ما را

عمر آخر شد و انگاره آدم نشدیم           گر چه زد دست قضا این همه سوهان ما را

ناصحان گر نتوانید که آزاد کنید            بفروشید به آن زلف پریشان ما را

خصمی زشت به آیینه چه نقصان دارد             چه غم از دشمنی مردم نادان را

چون گهر عزت ما به وطن خواهد بود             دربدر گو به کفن گردش دوران ما را

چشم جادوی تو هر چند برد دل ز کلیم              باز دل میدهد آن عشوهٔ پنهان ما را

گزیده ای از کلیم کاشانی

ابر را دیدیم چون ما چشم گریانی نداشت             برق هم کم ماید از شعله سامانی نداشت

با مسیحا درد خود گفتیم پر سودی نکرد            زانکه چون بیماری چشم تو درمانی نداشت

سینه ما، هیچگه بی ناوک زخمی نبود           این مصیبت خانه کم دیدم که مهمانی نداشت

لذت رو ر قفا رفتن چه می داند که چیست         هر که در دل حسرت برگشته مژگانی نداشت

از در و دیوار می بارد بلا در راه عشق             یک سرابم پیش ره نامد که طوفانی نداشت

نامه ام را می بری قاصـد زبانی هم بگو             خامه شد فرسوده ورنه شکوه پایانی نداشت

مایه حزن است هر بیتم کلیم از سوز دل          هیچ محنت دیده چون من بیت الاحزانی نداشت

گزیده ای از کلیم کاشانی

گر به قسمت قانعی پیش و کم دنیا یکی است            تشنه چون یک جرعه خواهد کوزه و دریا یکی است

حرص اگر دهقان نباشد کشت را شبنم بس است           خوشه و خرمن به پیش چشم استغنا یکی است

کج نظر سود و زیان را امتیازی داده است                هر چه را احوال دو می بیند بر بینا یکی است

نا امیدی دستگاه عیش می سازد فراخ             گر ببندی دیدهٔ کج خانه و صحرا یکی است

غم نه پیوندی بدل دارد کزو بتوان برید              گر به اصل کار بینی شیشه و خارا یکی است

ما که از افتادگی فیروز جنگ افتاده ایم           از که اندیشیم چون فتح و شکست ما یکی است

عزت و خواری که پشت و روی کار عالمست         نزد رندی کو ندارد کار با دنیا یکی است

جزو جزو من جدا آشفتهٔ هر جزو اوست           کو چو من دیوانه مجنون تمام اجزا یکی است

در قفس بالا و پائینی نمی باشد کلیم              آستان و مسند دنیا بر دانا یکی است

گزیده ای از کلیم کاشانی

گزیده ای از کلیم کاشانی

زآتش پنهان عشق ، هر که شد افروخته          دود نخیزد ازو ، چون نفس سوخته

دلبر بی خشم و کین ، گلبن بی رنگ و بو ست         دلکش پروانه نیست ،شمع نیفروخته

در وطن خود گهر ، آبله ای بیش نیست           کی به عزیزی رسد ، یوسف نفروخته

مایه ی ارام دل ،چشم هوس بستن است            از تپش آسوده است ،باز نظر دوخته

شاید کاید به دام ،مرغ پریده ز چنگ            گرم نگردد دگر ، عاشق وا سوخته

داروی بیماری اش ، مستی پیوسته است             چشم تو این حکمت از پیش که آموخته ؟

آمد و آورد باز ، از سر کویش کلیم                      بال و پر ریخته ، جان و دل سوخته .

گزیده ای از کلیم کاشانی

از من غبار بس که به دلها نشسته است            بر روی عکس من در آیینه بسته است

اندیشه ای ز تیر کمان شکسته نیست            زآهم نترسد آن که دلم را شکسته است

خوار است آن که تا همه جا همرهی کند            نقش قدم به خاک ازین ره نشسته است

روشندلان فریفته ی رنگ و بو نیند             آیینه دل به هیچ جمالی نبسته است

وحشی طبیعتم،گنه از جانب من است           نامم اگر ز خاطر احباب جسته است

بر توسن اراده ی خود ، کس سوار نیست           در دست اختیار ،عنان گسسته است

کار کلیم بس که ز عشقت به جان رسید              ناصح به آب دیده ازو دست شسته است .

دل از سر کوی تو اگر پای کشیده است            باز آمدنش زودتر از رنگ پریده است

ناصح هذیان گوید و ما را تب عشق است          ما بسمل و او می تپد،این را که شنیده است ؟

حال دل صد پاره که در نامه نوشتیم           در یار اثر کرده،که ناخوانده دریده است

در جیب تفکر سر خود کرده فراموش           کس به ز جرس سر به گریبان نکشیده است

مرغ دل ما را روش کاغذ باد است            بی رشته به پا،از کف طفلان نپریده است

در پیرهن طاقت گلها زده آتش            آن سبزه که شبنم ز در گوش تو دیده است

خون در جگرم کرده رم طایر معنی            تا بر سر تیر قلم فکر رسیده است

دانی عرق نقطه به روی سخن از چیست ؟           بسیار به دنبال سخن فهم دویده است

آن طفل که پرورده به دامان قناعت          گل را چو شکر خورده و از شیر بریده است

خرسند به هیچ است گلیم از چمن حسن           بر سر زده است آن گل وصلی که نچیده است.

چنان ز عکس رخ دوست دیده پر گل شد              که شاخ هر مژه آرامگاه بلبل شد

چه لازم است چنان مشق سر گرانی کرد          که یک نفس نتوان غافل از تغافل شد

چو مار بر سر گنجش اگر بود مسکن           گداست مرد اگر عاری از توکل شد

که همچو تیر هوایی به خویش رفعت بست؟          که نه ترقی او مایه ی تنزل شد

گلی که بوی وفایی در این چمن ندهد           به قدر، کم ز خس آشیان بلبل شد

غلط بود که کند صبر، کارها به مراد           به من که دشمن غالب شد، از تحمل شد

خطاب یافته دیوانه ی دو زنجیره             ستمکشی که هوادار زلف و کاکل شد

بلا به چاره گران تند و تلخ بیشتر است         که زور سیل همه صرف کندن پل شد

کلیم توبه اگر می کنی بیا وقت است          ز توبه ، توبه کن اکنون که موسم گل شد .

گزیده ای از کلیم کاشانی

بر سر خود می کند ویران ،سرای دیده را             پختگی حاصل نشد اشک جهان گردیده را

کی توانی ترک ما کردن ،که با هم الفتی است       طالع بر گشته و مژگان بر گردیده را

دستگاه ما کجا شایسته ی تاراج اوست ؟            غیر زانو نیست سامانی سر شوریده را

کوه محنت سخت می کاهد مرا ،ساقی بده            باده ی تندی که بگدازد غم بالیده را

در زمان تیره روزی ،دوست دشمن می شود         بی تو مژگان می زند دامن ،چراغ دیده را

حاصل پرهیز زاهد نیست جز آلودگی            کرده پر خار تعلق دامن برچیده را

در ترازوی صدف،گوهر نگنجد از نشاط                با گوهر همسر کنم گر نکته ی سنجیده را

برده را پنهان کند دزد و دلیران می برند          بر سر بازار شهرت ،معنی دزدیده را!

میکنم تدبیر بخت بد ،مروت مانع است            سهل باشد چاره کردن دشمن خوابیده را

نامه ات را قاصد آورد و نمی خواند کلیم            از دلش ناید که بر دارد ز راهت دیده را .

گزیده ای از کلیم کاشانی

بی تو از گلشن چه حاصل خاطر افسرده را            خنده ی گل دردسر می آورد آزرده را

ساغری خواهم دم آخر ، مگر همراه او             سوی تن باز آورم جان به لب آورده را

نه همین بی سوز عشق است،از هوس هم گرم نیست           سینه تابوت است گویی زاهد دل مرده را

کاغذ غم نامه را کردم حنایی از سرشک            تا به یاد او دهم چشم به خون پرورده را

صورت ظاهر اگر در حسن باشد آفتاب              آورد تاریکی دل،پی به معنی برده را

عیب عریانی ما را حق چو پوشید از کفن              بر نمی دارد ز کار ما به محشر پرده را

دل مکن از دوست گر خواهی به او پیوست باز               کس به گلبن باز کی بندد گل پژمرده را ؟

چون ز خاک خاکساری گل دمیدن سر کند              سر شود یک دسته ی گل ،خاک بر سر کرده را

 چشم مست او کجا پروای دل دارد کلیم ؟             هیچ نسبت نیست با می خورده،پیکان خورده را .

در این چمن چو گلی نشنود فغان مرا           کجاست برق که بر دارد آشیان مرا

حدیث زلف تو از دل به لب چو می آید            به سان خامه سیه می کند زبان مرا

ز بس که مانده ز پروازم اندر این گلشن            ز نقش پا نشناسند آشیان مرا

به زندگی ننشستی به پهلویم هرگز            مگر خدنگ تو بنوازد استخوان مرا

چو شمع در ره باد صبا سبکروحم             نسیم وصل تواند ربود جان مرا

ندید کوچه ی زخمی که ره بدر نرود              چو بر دلم گذر افتاد دلستان مرا

چو نخل شعله به باغ جهان به یک حالم            نه کس بهار مرا دید نه خزان مرا

ز بس که نقش سیه چردگان به دل جا کرد              به تن سیاه چو رگ ساخت استخوان مرا

کلیم وام کن از خامه همزبانی چند            که یک زبان نکند شرح داستان مرا .

گزیده ای از کلیم کاشانی

گاهی که سنگ حادثه از آسمان رسد               اول بلا به مرغ بلند آشیان رسد

ای باغبان ،ز بستن در پس نمی رود              غارتگر خزان چو به این گلستان رسد

حرف شب وصال که عمرش دراز باد!               کوته تر است از آن که ز دل بر زبان رسد

آخر همه کدورت گلچین و باغبان             گردد بدل به صلح چو فصل خزان رسد

مرهم به داغ غربت ما کی نهد وطن ؟           گوهر ندیده ایم که دیگر به کان رسد

من جغد این خرابه ام آخر هما نیم          از خوان رزق تا به کیم استخوان رسد ؟

رفتم فرو به خاک ز سرکوب دوستان            نوبت کجا به سرزنش دشمنان رسد ؟

بی بال و پر ، چو رنگ ز رخسار ، می پریم           روزی که وقت رفتن از این آشیان رسد

پیغام عیش ، دیر به ما می رسد کلیم         می در بهار اگر بکشم ، در خزان رسد .

گزیده ای از کلیم کاشانی

پر پیچ و تاب وتیره و بی امتداد بود             این زندگی که نسخه ای از گردباد بود

دل از سر امید اگر برنخاستی             جا تنگ بر جا تنگ بر نشستن نقش مراد بود

هر صید کام که از پی او میدوید دل              هر گه به دام آرزو افتاد،باد بود

خوش وقت بی غمی جوانی که داشتیم              صد باعث طرب ،که یکی طبع شاد بود

از آسمان گشایش کاری که دیده ام            از شست او خدنگ بلا را گشاد بود

هر عقده ی غمی که به کارم فلک فکند            مشگل گشا تر از گره اعتقاد بود

از عشق در زمان تو بیگانه گشت حسن           ور نه میان شعله و شمع اتحاد بود

در جام لاله و گل این باغ کرده اند              خونابه ی غمی که ز دل ها زیاد بود

در زیر زنگ حادثه گم شد ز من کلیم            آن دل که همچو آینه روشن نهاد بود.

گزیده ای از کلیم کاشانی

مگو کسی به من خاکسار می ماند             به روی آب ز عکسم غبار می ماند

محیط عشق همه آب زندگی است مترس              کس است غرقه که او بر کنار می ماند

به راه عشق که افتادگی  است رهبر او             پیاده میرود ، اما سوار می ماند

چه حالت است که چشمی که می پرد از شوق             چو نقش پا به ره انتظار می ماند

بنای عهد همین بر شکستن است تو را             غنیمت است که بر یک قرار می ماند

هر آنچه ما به کف آریم وقف تاراج است             همین مدام دل داغدار می ماند

کسی نرفت که بر جای او ستم نشود            همیشه خار ز گل یادگار می ماند

ز هر طرف نگرم در کمین اوست شکست             دلم به توبه ی فصل بهار می ماند

اگر فراخور تقصیر ، عذر باید گفت          زبان خامشی ما ز کار می ماند

نشانه ای است کلیم از پی گشایش کار            گهی که دست و دل از کار و بار می ماند .

گزیده ای از کلیم کاشانی

شمع این مسئله را بر همه کس روشن کرد          که تواند همه شب گریه ی بی شیون کرد

زود رفت آنکه ز اسرار جهان آگه شد            از دبستان برود هر که سبق روشن کرد

ناله گفتم دل صیاد مرا نرم کند            این اثر داد که آخر قفسم ز آهن کرد

دیده اش پاکی دامان مرا خواب ندید            زاهد خشک که عیب من تردامن کرد

مار در پیرهنت به که رگ اندر گردن              که به افسون نتوان چاره ی این دشمن کرد

ناله گر برق شود با دل سنگین چه کند          راهزن را چه غم از اینکه جرس شیون کرد

خانه ی دیده سیه باد به مرگ بینش          خلوت دل را تاریک همین روزن کرد

سینه را از نمد فقر اگر بنمایم            می توان شمع ز آیینه ی من روشن کرد

چاک را همچو قفس جزو بدن ساز کلیم           تا به کی خواهی از آن زینت پیراهن کرد .

گزیده ای از کلیم کاشانی

وصلت غبار غم ز دل ما نمی برد              می صیقل است و زنگ ز مینا نمی برد

سر گشتگی به چرخ مرا تا نیاورد              یگ گردباد ، راه به صحرا نمی برد

آخر ز دست شوخی طفلان گریختیم              جایی که اشک ، پی به سر ما نمی برد

شهرت به هرچه یار شد ،آفت به او رسید             رشکی دلم به عزلت عنقا نمی برد

زین سان که از وطن همه طبعی رمیده است             صورت عجب که رخت ز دیبا نمی برد

ایمن نمی شود ز شبیخون گریه ام             سیلاب تا پناه به دریا نمی برد

بهر عصای راه عدم ،ناتوان عشق                جز آرزوی آن قد و بالا نمی برد

مکتوب را ز درد دل از بس گران کنم             گر سیل نامه بر شود ، آن را نمی برد

قانون گردباد بود روزگار را               جز خار و خس زمانه به بالا نمی برد

هرگز کلیم آرزوی کام هم نکرد           ناموس فقر را ز تمنا نمی برد .

گزیده ای از کلیم کاشانی

نه همین می رمد آن نوگل خندان از من            می کشد خار در این بادیه دامان از من

با من آمیزش او ، الفت موج است و کنار              روز و شب با من و پیوسته گریزان از من

قمری ریخته بالم ،به پناه که روم ؟                تا به کی سرکشی ای سرو خرامان از من ؟

به تکلم ، به خموشی ، به تبسم،به نگاه            می توان برد به هر شیوه دل آسان از من

نیست پرهیز من از زهد، که خاکم بر سر!            ترسم آلوده شود دامن عصیان از من

گر چه مورم، ولی آن حوصله را هم دارم            که ببخشم، بود ار ملک سلیمان از من

اشک بیهوده مریز این همه از دیده کلیم             گرد غم را نتوان شست به طوفان از من

گزیده ای از کلیم کاشانی

مستیم و عنان دل خودکام نگیریم           تا جام بود، عبرت از ایام نگیریم

بی می به گلستان جهان عزت ما چیست             چون لاله گیاهیم اگر جام نگیریم

هر لحظه ز ساقی طلب باده ضرور است             بی قدر بود هرچه به ابرام نگیریم

زینسان که جهان را خبری از غم ما نیست           ما هم خبری از غم ایام نگیریم

خاکی که ملایم شود از سایه تاکی            بر سر، کمش از روغن بادام نگیریم

موجیم که آسودگی ما عدم ماست            ما زنده به آنیم که آرام نگیریم

ما را که به تزویر و حیل نیست سر و کار              آن صید حلال است که در دام نگیریم

زینسان که ز می، آینۀ طبع جلا یافت            زنگ از تری طالع خودکام نگیریم

قرض رمضان نیست که واپس نتوان داد              از پیر مغان باده چرا وام نگیریم

دیدیم که بر روی نگین نام چه آورد           تا ننگ بود ما طرف نام نگیریم

ما هیچ نداریم جز از ساقی و مطرب              منت نکشیم از کس و انعام نگیریم

دلبسته سازیم و اسیر می نابیم           گه موج شرابیم و گهی تار ربابیم