اعلامیه جهانی حقوق بشر

اعلامیه‌ جهانی حقوق بشر در خصوص تضمین حقوق و آزادی‌های همه‌ی افراد بشر می‌باشد که در سال 1948 میلادی (1327 شمسی) به تصویب رسیده است.

ماده ١ – تمام افراد بشر آزاد زاده می‌شوند و از لحاظ حيثيت و کرامت و حقوق با هم برابرند. همگی دارای عقل و وجدان هستند و بايد با يکديگر با روحيه‌ای برادرانه رفتار کنند.

ماده ٢ – هر کس می‌تواند بی هيچ‌گونه تمايزی، به ويژه از حيث نژاد، رنگ، جنس، زبان، دين، عقيده‌ی سياسی يا هر عقيده‌ی ديگر، و همچنين منشأ ملی يا اجتماعی، ثروت، ولادت يا هر وضعيت ديگر، از تمام حقوق و همه آزادی‌های ذکرشده در اين اعلاميه بهره‌مند گردد.

به‌علاوه نبايد هيچ تبعيضی به‌عمل آيد که مبتنی بر وضع سياسی، قضايی يا بين‌المللی کشور يا سرزمينی باشد که شخص به آن تعلق دارد، خواه اين کشور يا سرزمين مستقل، تحت قيمومت يا غير خودمختار باشد، يا حاکميت آن به شکلی محدود شده باشد.

ماده ٣ – هر فردی حق زندگی، آزادی و امنيت شخصی دارد.

ماده ۴ – هيچ کس را نبايد در بردگی يا بندگی نگاه داشت. بردگی و دادوستد بردگان به هر شکلی که باشد، ممنوع است.

ماده ۵ – هيچ کس نبايد شکنجه شود يا تحت مجازات يا رفتاری ظالمانه، ضد انسانی يا تحقيرآميز قرار گيرد.

ماده ۶ – هر کس حق دارد که شخصيت حقوقی‌اش در همه جا به رسميت شناخته شود.

ماده ٧ – همه در برابر قانون مساوی هستند و حق دارند بی هيچ تبعيضی از حمايت يکسان قانون برخوردار شوند. همه حق دارند در مقابل هر تبعيضی که ناقض اعلاميه حاضر باشد، و بر ضد هر تحريکی که برای چنين تبعيضی به عمل آيد، از حمايت يکسان قانون بهره‌مند گردند.

ماده ٨ – در برابر اعمالی که به حقوق اساسی فرد تجاوز کنند ـ حقوقی که قانون اساسی يا قوانين ديگر برای او به رسميت شناخته است ـ هر شخصی حق مراجعه‌ مؤثر به دادگاه‌های ملی صالح را دارد.

ماده ٩ – هيچ کس را نبايد خودسرانه توقيف، حبس يا تبعيد کرد.

ماده ١٠ – هر شخص با مساوات کامل حق دارد که دعوايش در دادگاهی مستقل و بی‌طرف، منصفانه و علنی رسيدگی شود و چنين دادگاهی در باره‌ی حقوق و الزامات وی، يا هر اتهام جزايی که به او زده شده باشد، تصميم بگيرد.

ماده ١١ – الف- هر شخصی که به بزهکاری متهم شده باشد، بی‌گناه محسوب می‌شود تا هنگامی که در جريان محاکمه‌ای علنی که در آن تمام تضمين‌های لازم برای دفاع او تأمين شده باشد، مجرم بودن وی به طور قانونی محرز گردد. ب- هيچ کس برای انجام دادن يا انجام ندادن عملی که در موقع ارتکاب آن، به موجب حقوق ملی يا بين‌المللی جرم شناخته نمی‌شده است، محکوم نخواهد شد. همچنين هيچ مجازاتی شديدتر از مجازاتی که در موقع ارتکاب جرم به آن تعلق می‌گرفت، درباره‌ی کسی اعمال نخواهد شد.

ماده ١٢ – نبايد در زندگی خصوصی، امور خانوادگی، اقامت‌گاه يا مکاتبات هيچ کس مداخله‌های خودسرانه صورت گيرد يا به شرافت و آبرو و شهرت کسی حمله شود. در برابر چنين مداخله‌ها و حمله‌هايی، برخورداری از حمايت قانون، حق هر شخصی است.

ماده ١٣ – الف- هر شخصی حق دارد در داخل هر کشور آزادانه رفت‌وآمد کند و اقامتگاه خود را برگزيند. ب- هر شخصی حق دارد هر کشوری، از جمله کشور خود را ترک کند يا به کشورخويش بازگردد.

ماده ١۴ – الف- در برابر شکنجه، تعقيب و آزار، هر شخصی حق درخواست پناهندگی و برخورداری از پناهندگی در کشورهای ديگر را دارد. ب- در موردی که تعقيب واقعأ در اثر جرم عمومی و غيرسياسی يا در اثر اعمالی مخالف با هدف‌ها و اصول ملل متحد باشد، نمی‌توان به اين حق استناد کرد.

ماده ١۵ – الف- هر فردی حق دارد تابعيتی داشته باشد. ب- هيچ‌کس رانبايد خودسرانه از تابعيت خويش، يا از حق تغيير تابعيت محروم کرد.

ماده ١۶ – الف- هر مرد و زن بالغی حق دارند بی هيچ محدوديتی از حيث نژاد، مليت، يا دين با همديگر زناشويی کنند و تشکيل خانواده بدهند. در تمام مدت زناشويی و هنگام انحلال آن، زن و شوهر در امور مربوط به ازدواج حقوق برابر دارند. ب- ازدواج حتماً بايد با رضايت کامل و آزادانه زن و مرد صورت گيرد. پ- خانواده رکن طبيعی و اساسی جامعه است و بايد از حمايت جامعه و دولت بهره‌مند شود.

ماده ١٧ – الف- هر شخصی به تنهايی يا به صورت جمعی حق مالکيت دارد. ب- هيچ کس را نبايد خودسرانه از حق مالکيت محروم کرد.

ماده ١٨ – هر شخصی حق دارد از آزادی انديشه، وجدان و دين بهره‌مند شود. اين حق مستلزم آزادی تغيير دين يا اعتقاد و همچنين آزادی اظهار دين يا اعتقاد، در قالب آموزش دينی، عبادت‌ها و اجرای آيين‌ها و مراسم دينی به تنهايی يا به‌صورت جمعی، به طور خصوصی يا عمومی است.

ماده ١٩ – هر فردی حق آزادی عقيده و بيان دارد و اين حق، مستلزم آن است که کسی از داشتن عقايد خود بيم و نگرانی نداشته باشد و در کسب و دريافت و انتشار اطلاعات و افکار، به تمام وسايل ممکن، و بدون ملاحظات مرزی، آزاد باشد.

ماده ٢٠ – الف- هر شخصی حق دارد از آزادی تشکيل اجتماعات، مجامع و انجمن‌های مسالمت‌آميز بهره‌مند گردد. ب- هيچ کس را نبايد به شرکت در هيچ اجتماعی مجبور کرد.

ماده ٢١ – الف- هر شخصی حق دارد که در اداره‌ امور عمومی کشور خود، مستقيماً يا به وساطت نمايندگانی که آزادانه انتخاب شده باشند، شرکت جويد. ب- هر شخصی حق دارد با شرايط برابر به مشاغل عمومی کشور خود دست يابد.

ماده ٢٢ – هر شخصی به عنوان عضو جامعه، حق امنيت اجتماعی دارد و مجاز است به ياری مساعی ملی و همکاری بين المللی، حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ضروری برای حفظ حيثيت و کرامت و رشد آزادانه شخصيت خود را، با توجه به تشکيلات و منابع هر کشور، به‌دست آورد.

ماده ٢٣ – الف- هر شخصی حق دارد کار کند، کار خود را آزادانه برگزيند، شرايط منصفانه و رضايت‌بخشی برای کار خواستار باشد و در برابر بیکاری حمايت شود. ب- همه حق دارند که بی هيچ تبعيضی، در مقابل کار مساوی، مزد مساوی بگيرند. پ- هرکسی که کار می‌کند حق دارد مزد منصفانه و رضايت‌بخشی دريافت دارد که زندگی او و خانواده‌اش را موافق حيثيت و کرامت انسانی تأمين کند و در صورت لزوم با ديگر وسايل حمايت اجتماعی کامل شود. ت- هر شخصی حق دارد که برای دفاع از منافع خود با ديگران اتحاديه تشکيل دهد و يا به اتحاديه‌های موجود بپيوندد.

ماده ٢۴ – هر شخی حق استراحت، فراغت و تفريح دارد و به‌ويژه بايد از محدوديت معقول ساعات کار و مرخصی‌ها و تعطيلات ادواری با دريافت حقوق بهره‌مند شود.

ماده ٢۵ – الف- هر شخصی حق دارد که از سطح زندگی مناسب برای تأمين سلامتی و رفاه خود و خانواده‌اش، به‌ويژه از حيث خوراک، پوشاک، مسکن، مراقبت‌های پزشکی و خدمات اجتماعی ضروری برخوردار شود. همچنين حق دارد که در مواقع بیکاری، بيماری، نقص عضو، بيوه‌گی، پيری يا در تمام موارد ديگری که به عللی مستقل از اراده‌ی خويش وسايل امرار معاشش را از دست داده باشد، از تأمين اجتماعی بهره‌مند گردد. ب- مادران و کودکان حق دارند که از کمک و مراقبت ويژه برخوردار شوند. همه کودکان، اعم از آن که در پی ازدواج يا بی ازدواج زاده شده باشند، حق دارند که از حمايت اجتماعی يکسان بهره‌مند گردند.

ماده ٢۶ – الف- هر شخصی حق دارد که از آموزش و پرورش بهره‌مند شود. آموزش و پرورش، و دست کم آموزش ابتدايی و پايه، بايد رايگان باشد. آموزش ابتدايی اجباری است. آموزش فنی و حرفه‌ای بايد همگانی شود و دست‌يابی به آموزش عالی بايد با تساوی کامل برای همه امکان‌پذير باشد تا هرکس بتواند بنا به استعداد خود از آن بهره‌مند گردد. ب- هدف آموزش و پرورش بايد شکوفايی همه جانبه‌ی شخصيت انسان و تقويت رعايت حقوق بشر و آزادی‌های اساسی باشد. آموزش و پرورش بايد به گسترش حسن تفاهم، دگرپذيری و دوستی ميان تمام ملت‌ها و تمام گروه‌های نژادی يا دينی و نيز به گسترش فعاليت‌های ملل متحد در راه حفظ صلح ياری رساند. پ- پدر و مادر در انتخاب نوع آموزش و پرورش برای فرزندان خود، برديگران حق تقدم دارند.

ماده ٢٧ – الف- هر شخصی حق دارد آزادانه در زندگی فرهنگی اجتماع، سهيم و شريک گردد و از هنرها و به‌ويژه از پيشرفت علمی و فوايد آن بهره‌مند شود. ب- هرکس حق دارد از حمايت منافع معنوی و مادی آثار علمی، ادبی يا هنری خود برخوردار گردد.

ماده ٢٨ – هر شخصی حق دارد خواستار برقراری نظمی در عرصه‌ اجتماعی و بين‌المللی باشد که حقوق و آزادی‌های ذکرشده در اين اعلاميه را، به تمامی تأمين و عملی سازد.

ماده ٢٩ – الف- هر فردی فقط در برابر آن جامعه‌ای وظايفی برعهده دارد که رشد آزادانه و همه جانبه او را ممکن می‌سازد. ب- هرکس در اعمال حقوق و بهره‌گيری از آزادی‌های خود فقط تابع محدوديت‌هايی قانونی است که صرفاً برای شناسايی و مراعات حقوق و آزادی‌های ديگران و برای رعايت مقتضيات عادلانه‌ اخلاقی و نظم عمومی و رفاه همگانی در جامعه‌ای دموکراتيک وضع شده‌اند. پ- اين حقوق و آزادی‌ها در هيچ موردی نبايد بر خلاف هدف‌ها و اصول ملل متحد اعمال شوند.

ماده ٣٠ – هيچ‌يک از مقررات اعلاميه‌ حاضر نبايد چنان تفسير شود که برای هيچ دولت، جمعيت يا فردی متضمن حقی باشد که به موجب آن برای از بين بردن حقوق و آزادی‌های مندرج در اين اعلاميه فعاليتی انجام دهد يا به عملی دست بزند.