هلالی جغتایی

خوب کردی وقت رفتن آمدی دیدی مرا     گر نمی دیدی مرا دیگر نمی دیدی مرا

مَگَر جانی که هَرگَه آمَدی ناگه بُرون رَفتی؟              مَگَر عُمری که هَر گَه میرَوی دیگَر  نِمیایی؟

باز آی، که از جان اثری نیست مرا      مدهوشم و از خود خبری نیست مرا

خواهم که به جانب تو پرواز کنم        اما چه کنم بال و پری نیست مرا

هلالی جغتایی

هلالی جغتایی

هر کس که می عشق به جامش کردند                 از دردی درد تلخ‌کامش کردند

گویا همه غم‌ةای جهان در یک جا                   جمع آمده بود، عشق نامش کردند

از بس که مرا دولت بیدار کم‌ست               گفتن نتوان که تا چه مقدار کم‌ست

رنجی‌ست فراقت که کمش بسیارست          عیشی‌ست وصال تو، که بسیار کم‌ست

هلالی جغتایی

گر دل برود من نروم از نظرت         ور جان بدهم، خاک شوم در گذرت

چون گرد شوم بر آستانت آیم           بنشینم و برنخیزم از خاک درت

شد ماه من آن شمع شب‌افروز امشب        گو چرخ و فلک ز رشک می‌سوز امشب

امشب نه شب وصل، شب قدر من‌ست           بهتر ز هزار روز نوروز امشب

هلالی جغتایی 

ترک یاری کردی و من هم چنان یارم ترا         دشمن جانی و از جان دوست تر دارم ترا

گر بصد خار جفا آزرده سازی خاطرم          خاطر نازک ببرگ گل نیازارم ترا

قصد جان کردی که یعنی: دست کوته کن ز من         جان بکف بگذارم و از دست نگذارم ترا

گر برون آرند جانم را ز خلوتگاه دل          نیست ممکن، جان من، کز دل برون آرم ترا

یک دو روزی صبر کن، ای جان بر لب آمده         زانکه خواهم در حضور دوست بسپارم ترا

این چنین کز صوت مطرب بزم عیشم پر صداست         مشکل آگاهی رسد از ناله زارم ترا

گفته ای: خواهم هلالی را بکام دشمنان          این سزای من که با خود دوست میدارم ترا

هلالی جغتایی

گفتی: بگو که: در چه خیالی و حال چیست؟      ما را خیال تست، ترا در خیال چیست؟

جانم بلب رسید، چه پرسی ز حال من؟        چون قوت جواب ندارم، سؤال چیست؟

بی ذوق را ز لذت تیغت چه آگهی؟            از حلق تشنه پرس که: آب زلال چیست؟

گفتم: همیشه فکر وصال تو می کنم             در خنده شد که: این همه فکر محال چیست؟

دردا! که عمر در شب هجران گذشت و من            آگه نیم هنوز که: روز وصال چیست؟

چون حل نمی شود بسخن مشکلات عشق        در حیرتم که: فایده قیل و قال چیست؟

ای دم بدم بخون هلالی کشیده تیغ       مسکین چه کرد؟ موجب چندین ملال چیست؟

هلالی جغتایی

گه گهم خوانی و گویی که: چه حالست ترا؟      حال من حال سگان، این چه سؤالست ترا؟

می کنم یاد تو و میروم از حال بحال           من باین حال و نپرسی که: چه حالست ترا؟

سالها شد که خیال کمرت می بندم           هرگزم هیچ نگفتی: چه خیالست ترا؟

ای گل باغ لطافت، ز خزان ایمن باش              که هنوز اول نوروز جمالست ترا

وصف حسن تو چه گویم؟ که ز اسباب جمال           هر چه باید همه در حد کمالست ترا

نوبت کوکبه ماه منست، ای خورشید        بیش ازین جلوه مکن، وقت زوالست ترا

عمر بگذشت، هلالی، بامید دهنش             خود بگو: این چه تمنای محالست ترا؟

هلالی جغتایی

اگر سودای عشق اینست، من دیوانه خواهم شد       چه جای آشنا؟ کز خویش هم بیگانه خواهم شد

دمیدی یک فسون وز دست بردی صبر و هوش من           خدا را، ترک افسون کن، که من افسانه خواهم شد

غم عشق ترا، چون گنج، در دل کرده ام پنهان             باین گنج نهانی ساکن ویرانه خواهم شد

شبی، کز روی آتشناک، مجلس را برافروزی        تو شمع جمع خواهی گشت و من پروانه خواهم شد

مرا کنج صلاح و خرقه تقوی نمی زیبد            گریبان چاک و رسوا جانب می خانه خواهم شد

بدور آن لب میگون، مجو پیمان زهد از من              سر پیمان ندارم، بر سر پیمانه خواهم شد

هلالی، من نه آن رندم که از مستی شوم بیخود            اگر بیخود شوم، زان نرگس مستانه خواهم شد

هلالی جغتایی

سحرگاهان که چون خورشید از منزل برون آیی           برخسار جهان افروز عالم را بیارایی

برعنایی به از سروی، بزیبایی فزون از گل           تعالی الله! چه لطفست این؟ بزیبایی و رعنایی

مرا گویی که: جان بگذار و فرمایی که: دل خون کن           بجان و دل مطیعم، هر چه گویی، هر چه فرمایی

مگر جانی، که هر جا آمدی ناگه برون رفتی؟             مگر عمری، که هر گه میروی دیگر نمی آیی؟

چه خوش باشد که اول بر من افتد گوشه چشمت!           سحر چون نرگس زیبا ز خواب ناز بگشایی

دل از درد جدایی میکشد آهی و می گوید          که: تنهایی عجب دردیست! داد از دست تنهایی!

هلالی آید و هر شام سوی منظرت بیند           که شاید چون مه نو از کنار بام بنمایی

هلالی جغتایی

یک دو روزی می گذارد یار من تنها مرا         وه! که هجران می کشد امروز، یا فردا مرا

شهر دلگیرست، تا آهنک صحرا کرد یار      میروم، شاید که بگشاید دل از صحرا مرا

یار آنجا و من این جا، وه! چه باشد گر فلک        یار را این جا رساند، یا برد آنجا مرا

ناله کمتر کن، دلا، پیش سگانش بعد ازین       چند سازی در میان مردمان رسوا مرا؟

غیر بدنامی ندارم سودی از سودای عشق      مایه بازار رسواییست این سودا مرا

می کشم، گفتی: هلالی را باستغنا و ناز          آری، آری، می کشد آن ناز و استغنا مرا

هلالی جغتایی

زان پیشتر که عقل شود رهنمون مرا          عشق تو ره نمود بکوی جنون مرا

هم سینه شد پر آتش و هم دیده شد پر آب           در آب و آتشست درون و برون مرا

شوخی که بود مردن من کام او کجاست؟      تا بر مراد خویش ببیند کنون مرا

خاک درت ز قتل من آغشته شد بخون        آخر فگند عشق تو در خاک و خون مرا

چشمت، که صبر و هوش هلالی بغمزه برد      خواهد فسانه ساختن از یک فسون مرا

هلالی جغتایی

آمد آن سنگین دل و صد رخنه در جان کرد و رفت         ملک جان را از سپاه غمزه ویران کرد و رفت

آنکه در زلف پریشانش دل ما جمع بود        جمع ما را، همچو زلف خود، پریشان کرد و رفت

قالب فرسوده ما خاک بودی کاشکی!             بر زمین کان شهسوار شوخ جولان کرد و رفت

گر دل از دستم بغارت برد، چندان باک نیست           غارت دل سهل باشد، غارت جان کرد و رفت

رفتی و دل بردی و جان من از غم سوختی           باز گرد آخر، که چندین ظلم نتوان کرد و رفت

دل بسویش رفت و در هجران مرا تنها گذاشت           کار بر من مشکل و بر خویش آسان کرد و رفت

در دم رفتن هلالی جان بدست دوست داد            نیم جانی داشت، آن هم صرف جانان کرد و رفت

هلالی جغتایی 

یا تمنای وصال تو مرا خواهد کشت           یا تماشای جمال تو مرا خواهد کشت

باز در جلوه ناز آمده ای همچو نهال           جلوه ناز نهال تو مرا خواهد کشت

روز وصلست، تو در کشتن من تیغ مکش           که شب هجر خیال تو مرا خواهد کشت

چند پرسی که: ترا زار کشم یا نکشم؟          جهد کن، ور نه خیال تو مرا خواهد کشت

شاه من، تا بکی این سر کشی و حشمت و ناز؟             وه! که این جاه و جلال تو مرا خواهد کشت

گم شدی باز، هلالی، بخیال دهنش               این خیالات محال تو مرا خواهد کشت

هلالی جغتایی

دل چه باشد کز برای یار ازان نتوان گذشت         یار اگر اینست، بالله می توان از جان گذشت

از خیال آن قد رعنا گذشتن مشکلست            راست میگویم، بلی، از راستی نتوان گذشت

جز بروز وصل عمر و زندگی حیفست حیف              حیف از آن عمری که بر من در شب هجران گذشت

یار بگذشت، از همه خندان و از من خشمناک           عمر بر من مشکل و بر دیگران آسان گذشت

چون گذشت از دل خدنگش، گو: بیا، تیر اجل          هر چه آید بگذرد، چون هر چه آمد آن گذشت

پیش ازین گر جام عشرت داشتم، حالا چه سود؟             از فلک دور دگر خواهم، که آن دوران گذشت

خلق گویندم: هلالی، درد خود را چاره کن             کی توانم چاره دردی که از درمان گذشت؟

هلالی جغتایی 

ای در دلم ز آتش عشق تو صد الم             هر یک الم نشانه چندین هزار غم

وصل تو زود رفت و فراق تو دیر ماند           فریاد ازین عقوبت بسیار و عمر کم!

دانی کدام روز عدم شد وجود ما؟           روزی که عاشقی بوجود آمد از عدم

گویند: درد عشق بدرمان نمیرسد          من چون زیم؟ که عاشقم و دردمندهم

ماییم و نیم جانی و هر دم هزار آه          اینک بباد میرود آن نیز دم بدم

چون آب زندگیست قدم تا بفرق سر              خواهم درون جان کنمت فرق تا قدم

ای پادشاه حسن، هلالی گدای تست         خواهم که سوی او گذری از ره کرم

هلالی جغتایی

بی تو هر روز مرا ماهی و هر شب سالیست           شب چنین، روز چنان، آه! چه مشکل حالیست!

هرگزت نیست بر احوال غریبان رحمی           ما غریبیم و تو بی رحم، غریب احوالیست!

گر فتد مردم چشمم برخت، روی مپوش         تو همان گیر که: بر روی تو این هم خالیست

بر لب چشمه نوشین تو آن سبزه خط            شکرستان ترا طوطی فارغ بالیست

می روی تند که: باز آیم و زارت بکشم          این نه تندیست، که در کشتن من اهمالیست

قرعه بندگی خویش بنامم زده ای         این سعادت عجبست! این چه مبارک فالیست!

ماه من سوی هلالی نظری کرد و گذشت            کوکب طالع او را نظر اقبالیست

هلالی جغتایی

این چنین بیرحم و سنگین دل، که جانان من­ است       کی دل او سوزد از داغی، که بر جان من ­است ؟

ناصحا، بیهوده میگویی که: دل بردار ازو          من بفرمان دلم، کی دل بفرمان من ­است ؟

در علاج درد من کوشش مفرما، ای طبیب           زانکه هر دردی که از عشقست درمان من­ است

بیدلان را نیست غیر از جان سپردن مشکلی            آنچه ایشان راست مشکل، کار آسان من ­است

من که باشم، تا زنم لاف غلامی بر درش؟         بنده آنم که دولت خواه سلطان من­ است

آن که بر دامان چاکم طعنه می زد، گو: بزن        کین چنین صد چاک دیگر در گریبان من ­است

هر چه می گوید هلالی در بیان زلف او      حسب حال تیره بخت پریشان من­ است

هلالی جغتایی

این همه لاله، که سر بر زده از خاک من­است              پارهای جگر سوخته چاک من­است

درد عشاق ز درمان کسی به نشود         خاصه دردی، که نصیب دل غمناک من­است

استخوانهای من از خاک درش بردارید          باغ فردوس چه جای خس و خاشاک من­است ؟

همه کس را بجمالش نظری هست ولی           لایق چهره پاکش نظر پاک من­است

باغبان، چند کند پیش من آزادی سرو؟                 سرو آزاد غلام بت چالاک من­است

دی شنیدم که: یکی خون مسلمان میریخت              اگر اینست، همان کافر بی باک من­است

دوستان، گر سر درمان هلالی دارید           شربت زهر بیارید، که تریاک من­است

هلالی جغتایی

یار ما هرگز نیازارد دل اغیار را             گل سراسر آتشست، اما نسوزد خار را

دیگر از بی طاقتی خواهم گریبان چاک زد          چند پوشم سینه ریش و دل افگار را؟

بر من آزرده رحمی کن، خدا را، ای طبیب         مرهمی نه، کز دلم بیرون برد آزار را

باغ حسنت تازه شد از دیده گریان من           چشم من آب دگر داد آن گل رخسار را

روز هجر از خاطرم اندیشه وصلت نرفت            آرزوی صحت از دل کی رود بیمار را؟

حال خود گفتی: بگو، بسیار و اندک هرچه هست         صبر اندک را بگویم، یا غم بسیار را؟

دیدن دیدار جانان دولتی باشد عظیم             از خدا خواهد هلالی دولت دیدار را

هلالی جغتایی

ای شده خوی تو با من بتر از خوی رقیب      روزم از هجر سیه ساخته چون روی رقیب

گفته بودی که: سگ ما ز رقیب تو بهست        لیک پیش تو به از ماست سگ کوی رقیب

بسکه از کعبه کوی تو مرا مانع شد         گر همه قبله شود، رو نکنم سوی رقیب

آن همه چین که در ابروی رقیبت دیدم             کاش در زلف تو بودی، نه در ابروی رقیب

تا رقیب از تو مرا وعده دشنام آورد            ذوق این مژده مرا ساخت دعاگوی رقیب

گر بهر موی رقیب از فلک آید ستمی            آن همه نیست سزای سر یک موی رقیب

یار پهلوی رقیبست و من از رشک هلاک           غیر ازین فایده ای نیست ز پهلوی رقیب

چون هلالی اگر از پای فتادم چه عجب؟          چه کنم؟ نیست مرا قوت بازوی رقیب

هلالی جغتایی

دلا، ذوقی ندارد دولت دنیا و شادیها             خوشا! آن دردمندیهای عشق و نامرادیها

من و مجنون دو مدهوشیم سر گردان بهر وادی             ببین کاخر جنون انداخت ما را در چه وادیها؟

دل من جا گرفت از اعتقاد پاک در کویش                بلی، آخر بجایی می کشد پاک اعتقادیها

چو عمر خود ندارم اعتمادی بر وفای تو                چه عمرست این که من دارم برو خوش اعتمادیها؟

مبخون دل سواد دیده را شستم، زهی حسرت!               که از خطت مرا محروم کرد این بی سوادیها

چو گم کردم دل خود را چه سود از ناله و افغان؟             که نتوان یافت این گم گشته را با این منادیها

هلالی، دیگران از وصل او شادند و من غمگین           خوش آن روزی که من هم داشتم زین گونه شادیها!

 

وه! که سودای تو آخر سر بشیدایی کشید       قصه عشق نهان ما برسوایی کشید

آخر، ای جان، روزی از حال دل زارم بپرس            تا بگویم: آنچه در شبهای تنهایی کشید

میکشند از داغ سودایت خردمندان شهر            آنچه مجنون بیابان گرد صحرایی کشید

حال ما و فتنه چشم تو میداند که چیست؟             هر که روزی غارت ترکان یغمایی کشید

بنده آن سرو آزادم، که بر رخسار گل         خال رعنایی نهاد و خط زیبایی کشید

طاقت هجران ندارد ناز پرورد وصال            داغ و درد عشق را نتوان برعنایی کشید

صبر فرمودن هلالی را مفرما، ای طبیب           زانکه نتوان بیش ازین رنج شکیبایی کشید

هلالی جغتایی

گفتیم: چون زنده مانی در غم هجران من؟        خواستم مرگ خود، اما بر نیامد جان من

درد من عشقست و درمانش بغیر از صبر نیست           چون کنم؟ کز درد مشکل تر بود درمان من

من خود از جان بنده ام فرمان عشقت را، ولی            تا چه فرماید مرا این بخت نافرمان من؟

شمه ای ناگفته از سوز دلم، شهری بسوخت              آه! اگر ظاهر شود این آتش پنهان من!

وه! چه روی آتشینست آن؟ که گاه دیدنش           شعله ها، پندارم افتادست در مژگان من

بس که من مدهوش و حیرانم ز چشم مست او          هر کرا چشمیست می باید شدن حیران من

چون هلالی گوشه چشمی گدایی میکنم                   گه گهی سوی گدای خود نگر، سلطان من

هلالی جغتایی

جان خوشست، اما نمیخواهم که: جان گویم ترا   خواهم از جان خوشتری باشد، که آن گویم ترا

من چه گویم کانچنان باشد که حد حسن تست؟     هم تو خود فرماکه: چونی، تا چنان گویم ترا

جان من، با آنکه خاص از بهر کشتن آمدی        ساعتی بنشین، که عمر جاودان گویم ترا

تا رقیبان را نبینم خوشدل از غمهای خویش    از تو بینم جور و با خود مهربان گویم ترا

بسکه میخواهم که باشم با تو در گفت و شنود       یک سخن گر بشنوم، صد داستان گویم ترا

قصه دشوار خود پیش تو گفتن مشکلست        مشکلی دارم، نمیدانم چه سان گویم ترا؟

هر کجا رفتی، هلالی، عاقبت رسوا شدی      جای آن دارد که: رسوای جهان گویم ترا

هلالی جغتایی

چند رسوا شوم از عشق من شیدایی؟      عشق خوبست، ولیکن نه بدین رسوایی

خواستم پیش تو گویم غم تنهایی خویش         آمدی سوی من و رفت غم تنهایی

مست عشقیم، اگر هیچ ندانیم چه غم؟      ذوق نادانی ما به ز غم دانایی

بر زمین جلوه نمودی، فلک از رشک بسوخت      که فلک را ملکی نیست باین زیبایی

سرو و گل نازک و رعناست، ولی نتوان یافت        گل باین نازکی و سرو باین رعنایی

در چمن پیش تو رشکست ز نرگس ما را         گر چه مشهور جهانست بنابینایی

رفتی و دیر شد ایام فراقت، چه کنم؟        زور باز آی، که مردم ز غم تنهایی

چون سگ تست هلالی، دگرش منع مکن         که درین راه چرا میروی و می آیی؟

هلالی جغتایی

خدا را، تند سوی من مبین، چون بنگرم سویت             تغافل کن زمانی، تا ببینم یک زمان رویت

ز خاک کوی من، گفتی: برو، یا خاک شو اینجا                   چو آخر خاک خواهم شد من و خاک سر کویت

تنم زارست و جان محزون، جگر پر درد و دل پر خون                  ترحم کن، که دیگر نیست تاب تندی از خویت

بصد تیغ ستم کشتی مرا، عذر تو چون خواهم؟               کرمها میکنی، صد آفرین بر دست و بازویت

پس از عمری اگر یک لحظه پهلوی تو بنشینم            رقیب اندر میان آید، که دور افتم ز پهلویت

میانت یکسر مویست و جان در اشتیاق او             بیا، ای جان مشتاقان فدای هر سر مویت

هلالی را نگشتی، گر سجود از دیدنت مانع                  سرش در سجده بودی، تا قیامت، پیش ابرویت

اگر از آمدنم رنجه نگردد خویت         هر دم از دیده قدم سازم و آیم سویت

گر بدانم که توان بر سر کویت بودن          تا توانم نروم جای دگر از کویت

سر من خاک رهت باد! که شاید روزی          بر سرم سایه کند سرو قد دلجویت

یا مرا زار بکش، یا مرو از پیش نظر          که ز کشتن بترست این که نبینم رویت

میکشم هر نفس از خط و ز زلفت آهی        آه! بنگر که: چها میکشم از هر مویت!

بعد ازین لطف کن و در دل تنگم بنشین         تا نشستن نتواند دگری پهلویت

ای بابروی تو مایل همه کس چون مه عید         از هلالی چه عجب میل خم ابرویت؟

در کوی تو آمد بسرم سنگ ملامت         مشکل که ازین کوی برم جان بسلامت

نتوان گله از جور و جفایی که تو کردی        جور تو کرم بود و جفای تو کرامت

امروز درین شهر مرا حال غریبست       نی رای سفر کردن و نی روی اقامت

شد سیل سرشکم سبب طعنه مردم          توفان بلا دارم و دریای ملامت

«قد قامت » و فریاد مؤذن نکند گوش            آن کس که بفریاد بود زان قد و قامت

ای دل، که تو امروز گرفتار فراقی          امروز تو کم نیست ز فردای قیامت

بی روی تو یک چند اگر زیست هلالی        جان میدهد اینک بصد اندوه و ندامت