گزیده ای از محتشم کاشانی
دوش گر بزمم گذر کرد آن مه مجلس فروز روشنی بیرون نرفت از خانهٔ من تا به روز
دیشب از شست خیالش ناوکی خوردم به خواب روز چون شد خورد بر جانم خدنگ سینه‌سوز
دیدمش در خواب کاتش می‌زند در خانه‌ام چون شدم بیدار دیدم آه خود را خانه سوز
دوش گستاخانه زلفش را گرفتم در خیال دستم از دهشت چو بید امروز می‌لرزد هنوز
هرکه آگاه از رموز عشق شد دیوانه گشت محتشم گر عاقلی کس را میاموز این رموز
دِهشَت= سراسیمگی از شرم یا ترس. حیرت؛ سرگشتگی.
گفتمش دم به دم آزار دل زار مکن گفت اگر یار مکنی شکوه ز آزار مکن
گفتمش چند توان طعنه ز اغیار شنید گفت از من بشنو گوش باغیار مکن
گفتم از درد دل خویش به جانم چه کنم گفت تا جان شودت درد دل اظهار مکن
گفتم آن به که سر خویش فدای تو کنم از میان تیغ برآورد که زنهار مکن
گفتمش محتشم دلشده را خوار مدار گفت خورد از پی عزت او خوار مکن
گشته در عشق کار من مشکل مردن آسان و زیستن مشکل
طرفه‌تر آنکه نیست با معشوق این زمان اختلاط من مشکل
نه به آن ماه رو نگه دشوار نه به آن نوش لب سخن مشکل
نه کشیدن به سوی خود گستاخ سر آن زلف پر شکن مشکل
نه ز روی دراز دستی‌ها دستبازی به آن ذقن مشکل
نه لب طفل آرزویم را زان لبان خوردن لبن مشکل
چیدن گل میسر است اما غارت خرمن سمن مشکل
بوسه کم میخورم به کام که هست راه بردن به آن دهن مشکل
دستباری است اندکی آسان لیک از آن سوی پیرهن مشکل
گر یکی خواب گه دو پیکر راست صحبت تنگ تن به تن مشکل
محتشم گل به چین و لاله که هست میوه چیدن درین چمن مشکل
اول منزل عشقست بیابان فنا عاشقی کو که درین ره دو سه منزل برود
رفتن ناقه گهی جانب مجنون نیکوست که به تحریک نشینندهٔ محمل برود
عقل را بر لب آن چاه ذقن پا لغزد دل به آن ناحیه جهلست که عاقل برود
دارد آن غمزه کمانی که به چشم نگران ناوکی سردهد آهسته که تا دل برود
دارم از خوف و رجا کشتی سرگردانی که نه در ورطه بماند نه به ساحل برود
عشق چون کهنه شود محو نگردد به فراق نخل از جا نرود ریشه چو در گل برود
ابر رحمت چو ترشح کند امید کزان رقم قتل من از نامهٔ قاتل برود
دیر پروای کسی بشنو و تاخیر مکن تا به آن مرتبه تاخیر به ساحل برود
گر کنی قصد قتالی و نیالائی تیغ خون ز بسمل گه صد ناشده بسمل برود
محتشم لال شود طوطی طبعم می‌گفت اگر آن آینه رویم ز مقابل برود
ای صبا درد من خسته به درمان برسان یعنی از من بستان جان و به جانان برسان
نامه ذره به خورشید جهان‌آرا بر تحفهٔ مور به درگاه سلیمان برسان
عذر کم خدمتی بنده به مولا کن عرض آستان بوسی درویش به سلطان برسان
شرح افتادگی من چو شنیدی برخیز در خرام آی و به آن سرو خرامان برسان
سر به سر قصهٔ احوالم اگر گوش کند زود بر گرد و به من مژدهٔ احسان برسان
ورنه بنشین و به قانون شفاعت پیشش نامه آغاز کن و قصه به پایان برسان
نامه گر کار به جائی نرساند زنهار تو به فریاد رس او را و به افغان برسان
از پی روشنی دیدهٔ احباب آنجا بوی پیراهنی از مصر به کنعان برسان
محتشم باز به عنوان وفا مشهور است قصه کوتاه کن و نامه به عنوان برسان
ز تب نالان شدی جانان عاشق بلا گردان جانت جان عاشق
ز سوز نالهٔ عاشق گدازت به گردون می‌رسد افغان عاشق
تب گرم تو عالم را سیه کرد ز خود بر سینهٔ سوزان عاشق
دمی صد بار از درد تو می‌مرد اجل می‌برد اگر فرمان عاشق
به بالینت دمی نبود که گرید نیالاید به خون دامان عاشق
کشی گر آهی از دل خیزد آتش ز جان عاشقان جانان عاشق
به جان محتشم نه درد خود را که باشد درد و محنت زان عاشق
خواهم که شبی محو جمال تو شوم نظارگی بزم وصال تو شوم
وانگاه به یاد شمع رویت همه عمر بنشینم و فانوس خیال تو شوم
صد امید از تو داشتم در دل ده که از صد یکی نشد حاصل
دارم ای گل شکایت بسیار گفتن آن حکایت مشکل
شمع حسنت فروغ هر مجلس ماه رویت چراغ هر محفل
لاله‌رویان ز ساغر خوبی همه سرخوش تو مست لایعقل
مست و خنجر کشی و بی‌پروا شوخ و عاشق کشی و سنگین دل
در هلاکم چه میکنی تعجیل ای طفیل تو عمر مستعجل
پیش پایت نهم سر تسلیم تا به دست خودم کنی بسمل
از رقیبان خود مباش ایمن وز اسیران خود مشو غافل
ای به زلفت هزار دل در بند وی به قدت هزار جان مایل
محتشم داد جان به مهر و وفا تو همان بی‌وفا و مهر گسل
رساند جان به لبم روزگار فرقت تو بیا که کشت مرا آرزوی صحبت تو
تو راست دست بر آتش ز دور و نزدیکست که من به خشک وتر آتش زنم ز فرقت تو
شبی به صفحهٔ دل می‌نگارم از وسواس هزار بار به کلک خیال صورت تو
تو آن ستارهٔ مسعود پرتوی که به است ز استقامت دیگر نجوم رجعت تو
شود مقابلهٔ کوه و کاه اگر سنجد محبت من مهجور با محبت تو
بلند تا نشود در غمت حکایت من نهفته با دل خود می‌کنم شکایت تو
به طبع خویشت ازین بیش چون گذارم باز که اقتضای جفا می‌کند طبیعت تو
به دوستی که سر خامه‌ای رسان به مداد ز دوستان چو رسد نامه‌ای به حضرت تو
خوش آن که سوی وطن بی‌کمان توجه ما کند عنان کشی توسن طبیعت تو
ز نقد جان صله‌اش بخشد از اشارت من به محتشم دهد ار قاصدی بشارت تو
به جرم این که گفتم سوز خود با عالم‌افروزی چو شمع استاده‌ام گریان که خواهد کشتنم روزی
از آن چون کوکبم پیوسته اشک از دیده می‌ریزد که چون صبح از دلم سر می‌زند مهر دل‌افروزی
نگشتی ماه من هر شب ز برج دیگران طالع اگر بودی من بی‌خانمان را بخت فیروزی
ندارم در شب هجران درون کلبهٔ احزان به غیر از نالهٔ دم سازی ورای گریهٔ دلسوزی
ز شادی جهان فارغ ز عیش دهر مستغنی دل غم‌پروری داریم و جان محنت اندوزی
دلم شد چاک چاک از غم کجائی ای کمان ابرو که می‌خواهم ز چشم دلنوازت تیر دلدوزی
نبودی بی‌نظام این نظم صبیان تا به این غایت اگر گه گاه بودی محتشم را نکته آموزی
زندگانی بی غم عشق بتان یکدم مباد هر که این عالم ندارد زنده در عالم مباد
باد عمرم آن قدر کز شاخ وصلت برخورم ور نمی‌خواهی تو بر خورداریم آن هم مباد
بی‌خدنگت یاددارم صد جراحت بر جگر هیچ کس را این جراحتهای بی‌مرهم مباد
گر ز حرمانش ندارم زندگی بر خود حرام مرغ روحم در حریم حرمتش محرم مباد
روز وصل دلبران گر شد نصیب دیگران سایهٔ شبهای هجرت از سر ما کم مباد
گفتمش کز درد عشقت غم ندارم در جهان گفت هر عاشق که دردی دارد او را غم مباد
گر نباشد محتشم خوش‌دل به دور خط دوست از بهار حسن او مرغ دلم خرم مباد
